Niełatwo podać jednoznaczną i prostą definicję społecznego prestiżu. Badacze zjawiska nierówności społecznych są zgodni, że władza, pieniądze i prestiż tworzą układ zamknięty, wzmacniany dodatkowo przez takie cechy, jak wykształcenie i zdrowie. W takim systemie prestiż ściśle wiąże się z uznaną pozycją społeczną. Jako psychologiczna nagroda motywuje on do przyciągania uwagi otoczenia, co w codziennym życiu staje się celem samym w sobie.

Inspiracja: „Gra o sens życia”. Rzeczpospolita, Plus Minus, 9-10 lutego 2019 r.

Obiektem społecznej estymy są nie tylko własnoręcznie wypracowane dobra, ale również przedmioty niedostępne dla ogółu, elitarne. W tym drugim przypadku w naukach społecznych mówi się o tzw. efekcie snoba. Przynależność do grup uznawanych za renomowane – jedna z najważniejszych cech prestiżu wiąże się z władzą i zamożnością, te zaś, na zasadzie sprzężenia zwrotnego, wzmagają uznanie i szacunek społeczeństwa.

Prestiż znajduje ucieleśnienie w wielu formach życia społecznego. Najłatwiej dostrzec go w gronie rodziny, wśród sąsiadów, przyjaciół czy współpracowników.

Pewien znakomity filozof, zapytany, czy poświęcanie się czwórce dzieci spotyka się z uznaniem ogółu, przyznaje że niektórzy sceptycznie oceniają jego wybór (bo to istotne spowolnienie kariery i samorozwoju), ale dla ludzi z najbliższego otoczenia jest bohaterem dnia codziennego.

Niebagatelną rolę odgrywa tu osobowość. W zależności od środowiska docenia się takie cechy, jak charyzma, uczciwość, pracowitość, cierpliwość, pobożność, zaangażowanie albo ogłada.

Można też zdobyć reputację, stając się bohaterem chwili.

Jednak nie wystarczy tylko znaleźć się w odpowiednim czasie i miejscu oraz postąpić zgodnie z moralnymi oczekiwaniami społeczeństwa. Postępek musi zostać zauważony i doceniony w postaci pochwał, braw czy lajków na Facebooku.

Od kiedy życie prywatne zostało wystawione na widok publiczny, o wiele silniejsza stała się chęć pokazania, że jest się „przywódcą stada”, że ma się koneksje i władzę albo jest się w czymś najlepszym.

To ostatnie pragnienie dotyczy coraz szerszego zakresu dziedzin, nawet takich, które dotychczas nie były uznawane za godne szacunku.

Trzeba być najlepszym. W czymkolwiek.

Innymi słowy, prestiż nawet źle pojęty scala i dynamizuje społeczeństwo. Gra o prestiż to gra o sens życia.

Zawody oparte na pracy fizycznej ostatnio silnie awansowały na skali prestiżu w Polsce.

Wyjaśnić to mogą takie czynniki, jak tęsknota Polaków do konkretnego fachu w ręku, niezależność pracownika, powrót etosu pracy rzemieślniczej i wysokie ceny na usługi wykonawców. Ich rangę podnosi także ogromny popyt na tego rodzaju usługi na Zachodzie.

Jak pisze prof. Domański w swojej pracy pt. „Prestiż”, współcześnie również (choć z innych powodów) nie każda praca znajdująca uznanie w oczach społeczeństwa automatycznie wiąże się z wysokimi dochodami. Dla Polaka, jak wskazują wyniki różnych badań, niedobory płacowe są rekompensowane przez takie wartości, jak rozwój, spełnienie, kontakty z innymi ludźmi czy duma z pracy dla renomowanej organizacji.

Współcześnie kobiety w Polsce są beneficjentkami zmian, które dokonują się zwłaszcza w sferze ekonomii, polityki i obyczajowości. Dziś nie do pomyślenia są pytania, które zadawano w kwestionariuszach jeszcze W latach 80.: Czy kobieta W Polsce ma własne źródła statusu społecznego, czy też ma status pochodny, „zapożyczony” od mężczyzny „głowy jej rodziny”? Kobiety w Polsce przekonały się. że kooperacja ponad podziałami politycznymi, nawet jeśli jest krótkotrwała i zorientowana na osiągnięcie bardzo konkretnego celu, jest społecznie opłacalna.

Niedawnym przykładem tego był „czarny marsz”, w którym licznie wzięły udział kobiety o różnych poglądach i preferencjach politycznych. Co prawda ówczesny zryw kobiet i energia nie mają już pierwotnej mocy i zapału, jednakże efekty tamtych działań będziemy odczuwać długo.

Nikt nie ośmieli się tknąć wolności kobiet bez pytania ich o zgodę. A skoro każdorazowe pytanie o zgodę kobiet w kwestiach ich bezpośrednio dotyczących staje się (stało się?) normą, to i prestiż kobiet stał się faktem.

Trudno prorokować, jak zmieni się rola prestiżu w przyszłości, gdyż brak ku temu odpowiednich badań. A należy brać pod uwagę coraz szybciej zmieniające się hierarchie wartości, brak stałych systemów oceny oraz płynne kryteria.

Umowa społeczna co do podstawowych wartości, na które zgadzają się wszyscy, jest coraz słabsza. Istnieje wiele różnych modeli i coraz trudniej rozstrzygać, który jest wiążący. Na pojęcie prestiżu coraz bardziej niejednoznaczny wpływ mają takie zjawiska, jak orientacja seksualna, tryb życia (np. ekologiczny, tradycyjny, wyzwolony, nakierowany na sukces itd.), umiejętność oddziaływania na ludzi czy nawet liczba znajomych i innych followersów na platformach społecznościowych.

W tym coraz mniej zrozumiałym świecie jedno jest pewne, warto być przyzwoitym.

Jeśli chcesz porozmawiać na temat tego felietonu, masz osobiste spostrzeżenia na to zagadnienie lub inne i chciałbyś się nimi ze mną podzielić, napisz do mnie: hello@jaroslawwaskiewicz.com

Bo każdy zasługuje na pochwałę – polub nas i bądź z nami na facebooku – kliknij: www.facebook.com/PochwalaWartosci/